กล้วยไทย ตอนที่ 1 เรื่อง กล้วย..กล้วย ที่ไม่ธรรมดา

19/10/2009

เมื่อนึกถึงกล้วย มักจะทำให้นึกด้วยความขบขันว่า เป็นอาหารโปรดของลิง หรือเป็นคำพูดทั่วไปว่า "ลิงกินกล้วย"

ความจริงแล้ว กล้วยเป็นของโปรดของสัตว์กินพืชและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหลายชนิด เช่น ช้าง นก ค้างคาว หมู ม้า วัว เป็นต้น รวมทั้งมนุษย์เราซึ่งบริโภคกล้วยกันจนเป็นเรื่องปกติสำหรับคนไทยแล้วพูดได้ว่า เกิดมาก็กินกล้วย จนโตและแก่เฒ่าก็ยังกินกล้วย แล้วกล้วยดีอย่างไรจึงต้องรับประทานกันสม่ำเสมอ?

กล้วยใคร ๆ ก็ว่าสำคัญนัก

ว่ากันว่า กล้วยไทยมีประวัติเกี่ยวข้องกับชาวญี่ปุ่นสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เมื่อทหารญี่ปุ่นมาประจำการรบที่อำเภอท่ายาง จังหวัดเพชรบุรี ได้ลิ้มรสกล้วยหอมทองของไทยแล้วติดใจ ทำให้กล้วยท่ายางมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จัก กลายเป็นที่นิยมของชาวญี่ปุ่น

ปัจจุบันสหกรณ์การเกษตรที่กรุงโตเกียว มีหลายครอบครัวที่นิยมบริโภคกล้วยหอมทองของไทย แม้ว่าเป็นเรื่องเล่าแต่ความจริงที่ปรากฏในปัจจุบันก็คือ ชาวญี่ปุ่นจำนวนไม่น้อยชอบรับประทานกล้วยหอมทองของไทยเป็นอันมาก จนบริษัทนำเข้ากล้วยหอมทองของไทยได้นำคณะผู้บริโภคกล้วยทั้งระดับสหกรณ์และภาคครัวเรือนไปชมสวนกล้วยที่ประเทศไทย เพื่อยืนยันว่ากล้วยไทยปลอดสาร ได้คุณภาพและมาตรฐาน รสชาติดีเยี่ยมบริโภคได้ดีด้วยความสบายใจสบายกาย

ประเทศไทย เป็นถิ่นกำเนิดพันธุ์กล้วยแห่งหนึ่งของโลก มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์ว่า ที่จังหวัดสุโขทัย ในเอกสารของ เดอ ลาลูแบร์ ปี ค.ศ 1963 ได้เดินทางมาประเทศสยามและได้บันทึกเป็นหลักฐานว่าพบกล้วยร้อยหวี ซึ่งปัจจุบันมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่ากล้วยงวงช้าง เป็นพันธุ์กล้วยชนิดหนึ่งที่ออกผลกว่าพันลูกจากดอกที่เดียว ทำให้มีน้ำหนักมากจนต้องใช้ไม้ค้ำก้านกล้วยเพื่อรองรับน้ำหนักไว้

กล้วยในประเทศไทยมีหลากหลายชนิดที่เป็นกล้วยคุณภาพดี รสชาติเยี่ยม ส่งออกต่างประเทศทั้งอเมริกาและยุโรป รวมทั้งญี่ปุ่น จนมีการตั้งชมรมรักษ์กล้วยขึ้นเมื่อปี พ.ศ 2542 ซึ่งเป็นการรวมกลุ่มผู้มีความรู้ด้านกล้วยเพื่อส่งเสริมสายพันธุ์กล้วยในประเทศและพัฒนาผลิตภัณฑ์จากกล้วยให้ได้คุณภาพสำหรับส่งออกไปต่างประเทศให้เพิ่มขึ้น จนขณะนี้ ประเทศไทยได้พัฒนาเทคนิคการผลิตกล้วยที่ดี จนได้กล้วยปลอดสารที่มีคุณภาพ ได้มาตรฐานและเป็นที่นิยมบริโภคในตลาดต่างประเทศ

นอกจากนี้ ในปี 2544 พิพิธภัณฑสถานกำแพงเพชรเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดกำแพงเพชร ซึ่งเป็นจังหวัดที่มีชื่อเสียงในการปลูกกล้วยไข่ ได้จัดตั้ง “ศูนย์รวมสายพันธุ์กล้วย” เพื่ออนุรักษ์พันธุ์กล้วยกว่า 200 ชนิด โดยเปิดให้ผู้สนใจเข้าชมโดยไม่เสียค่าใช้จ่ายใดๆ ด้วย ในด้านวิชาการนั้น มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้รวบรวมพันธุ์กล้วยไว้ที่สถานีวิจัย อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา กล้วยจึงเป็นผลไม้พื้นบ้านที่มีความสำคัญในประเทศไทยไม่น้อย

แม้ว่ากล้วยจะปลูกง่าย ดูแลรักษาง่าย ต้นทุนการปลูกต่ำ ปลูกได้ทั่วไปโดยเฉพาะในพื้นที่เขตร้อนชื้น แต่ทราบหรือไม่ว่า ปัจจุบัน กล้วยเป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญ จนหลายประเทศจัดตั้งเป็นองค์กรทำการศึกษาวิจัย และเก็บรักษาสายพันธุ์เดิม รวมทั้งพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ นอกจากนี้ ที่ประเทศเบลเยี่ยม มีการจัดตั้ง “ธนาคารกล้วย” ขึ้นเพื่อเป็นที่เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพันธุ์กล้วยจากทั่วโลก ประเทศไทยก็ให้ความสำคัญเรื่องกล้วยไม่น้อย เมื่อวันที่ 5-8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2543 กรมส่งเสริมการเกษตร กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ร่วมกับมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร และองค์การกล้วยนานาชาติ (INIBAP : International Network for the Improvement of Banana and Plantain) จัดการประชุมกล้วยนานาชาติ ครั้งที่ 1 ที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติ สิริกิติติ์ โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธานในพิธีเปิดการประชุม การประชุมดังกล่าวแสดงถึงกล้วยเป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญทั้งเพื่อบริโภคสดและแปรรูป เมืองไทยปลูกกล้วยได้ดี แต่ผลผลิตเชิงเศรษฐกิจยังน้อย ขาดการส่งเสริมเทคนิคการผลิต หลายสายพันธุ์สูญพันธุ์ ประเทศไทยต้องติดต่อขอสายพันธุ์จากองค์กรกล้วยนานาชาติ หรือธนาคารกล้วย การประชุมดังกล่าวจึงเป็นการหารือเพื่ออนุรักษ์พันธุ์กล้วย และพัฒนาผลผลิตเกี่ยวกับกล้วยร่วมกัน กล้วยจึงไม่ใช่ผลไม้พื้นบ้านธรรมดาๆ อย่างที่เห็นเสียแล้ว

กล้วยมาจากไหน

ว่ากันว่า กล้วยเป็นผลไม้จากพื้นที่ร้อนชื้นในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งมักปลูกกล้วยไว้ในบริเวณที่อยู่อาศัยเพื่อใช้ประโยชน์

ต่อมาชาวกรีกและชาวอาหรับนำกล้วยจากอินเดียไปเผยแพร่จนเป็นที่นิยม เพราะรสชาติดี หอม หวาน ของกล้วย จนยกย่องให้กล้วยเป็นผลไม้ของผู้เรืองปัญญา (fruit of the wise man) กล้วยที่ปลูกทั่วไปในขณะนี้ เชื่อกันว่าเป็นกล้วยกลายพันธุ์จากกล้วยป่า (Musa malaccensis) ซึ่งปัจจุบันมีอยู่หลายร้อยพันธุ์ ^*

ปัจจุบัน กล้วยยังปลูกกันมากในพื้นที่เขตร้อนชื้นของโลก โดยเฉพาะในสภาพที่มีอากาศอุณหภูมิคงที่ ซึ่งจะช่วยให้กล้วยเจริญเติบโตและให้ผลผลิตต่อเนื่องตลอดปี กล้วยเป็นผลไม้ราคาย่อมเยา แต่คุณค่าทางโภชนาการสูงอย่างที่นึกไม่ถึง

^* จากหนังสือ “มหัศจรรย์ผัก” บทความเกิดมาก็กินกล้วย โตมาก็กินกล้วย หน้าที่ 242

กล้วยหอมทอง หอม หวาน ผลยาวเรียว เปลือกและผลมีสีเหลืองทอง
ภาพ www.thaibanana.com

กล้วยน้ำว้า หวาน ผลอวบ เมื่อสุกผลเปลือกสีเหลือง เป็นกล้วยที่ให้พลังงานมากกว่ากล้วยหอมและกล้วยไข่
ภาพ www.thaibanana.com

กล้วยไข่ หอม หวาน ผลขนาดเล็ก เปลือกบาง ผลมีสีเหลืองทอง
ภาพ www.thaibanana.com, http://th.wikipedia.org

ตารางแสดงคุณค่าทางโภชนาการของกล้วย

คัดลอกจากเอกสาร ของกองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข (http://member.tripod.com/piak168/list7.html)
ไม่เพียงคุณค่าทางโภชนาการที่ปรากฏในตารางเท่านั้น กล้วยยังมีสารที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกายจนลงในตารางได้ไม่หมด เช่น เบต้าแคโรทีน เปคทีน โปแตสเซียม เป็นต้น