จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ประเทศไทยและประเทศญี่ปุ่นมีความสัมพันธ์อันดีต่อกันมายาวนานหลายศตวรรษ ตั้งแต่สมัยสุโขทัยตอนปลายและราชอาณาจักรริวกิวหรือประมาณ ๖๐๐ ปีก่อน และมีการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ ๒๖ กันยายน ๒๔๓๐ ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่า แม้สองประเทศจะไม่ได้มีเขตแดนอยู่ใกล้กัน แต่มีความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดทุกระดับและเกื้อหนุนกันในฐานะมิตรประเทศและหุ้นส่วนที่มีความใกล้ชิดต่อกันและกัน เริ่มตั้งแต่ความสัมพันธ์ระหว่างพระราชวงศ์ทั้งสองซึ่งเป็นดั่งเสาหลักของความสัมพันธ์ของทั้งสองประเทศ ส่งผลทำให้ความสัมพันธ์ในระดับการเมือง เศรษฐกิจ และประชาชนมีความใกล้ชิดตามไปด้วย
โดยตลอดปี ๒๕๖๐ ในโอกาสที่ครบ ๑๓๐ ปี การสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างไทยกับญี่ปุ่น ภาคส่วนต่าง ๆ ของทั้งสองประเทศได้จัดกิจกรรมพิเศษอย่างแพร่หลาย

หนังสือเล่มนี้จึงเป็นการเล่าเรื่องราวสายสัมพันธ์ไทย – ญี่ปุ่น ในทุกแง่มุมเพื่อให้ผู้ที่สนใจได้ศึกษาโดยนำเนื้อหาส่วนใหญ่จากนิทรรศการวิเทศไมตรี ๑๓๐ ปี ไทย – ญี่ปุ่นมาบันทึกไว้ พร้อมเนื้อหาเพิ่มเติม เพื่อเป็นที่ระลึกในโอกาสครบ ๑๓๐ ปี การสถานปนาความสัมพันธ์ทางการทูตไทย – ญี่ปุ่น เมื่อปี ๒๕๖๐

ด้วยความรักและความรู้สึกที่ดีต่อกันของสองประเทศที่ต่อเนื่องและยาวนาน ทำให้ความผูกพันของทั้งสองประเทศลึกซึ้ง และเปรียบดั่งสายนํ้าทิพย์ที่เชื่อมสองแผ่นดินไว้ด้วยมิตรภาพที่ดีต่อกันจวบจนปัจจุบัน
“สายนํ้าแห่งมิตรภาพ.....สหายสองแผ่นดิน”

นํ้า = จุดเริ่มต้นความสัมพันธ์

นํ้า = นํ้าใจที่สองประเทศมีให้กัน

นํ้า = สายสัมพันธ์อันยาวนานระหว่างไทย – ญี่ปุ่น
จึงเป็นที่มาของแนวคิดการจัดนิทรรศการ “วิเทศไมตรี ๑๓๐ ปี ไทย – ญี่ปุ่น” จัดโดยกระทรวงการต่างประเทศ ร่วมกับสถานเอกอัครราชทูตญี่ปุ่นประจำประเทศไทยและเจแปนฟาวน์เดชั่น ในโอกาสครบ ๑๓๐ ปี การสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตไทย – ญี่ปุ่น ซึ่งได้จัดขึ้นในระหว่างวันที่ ๒๖ กันยายน ถึง ๘ ตุลาคม ๒๕๖๐ ณ นิทรรศน์รัตนโกสินทร์ โดยได้รับความสนใจจากประชาชนไทย ญี่ปุ่นและต่างชาติที่อยู่ในไทยเข้าชมมากกว่า ๓,๓๐๐ คน โดยในนิทรรศการดังกล่าวได้นำวัฒนธรรมที่เป็นศิลปหัตถกรรมที่โดดเด่นของไทยและญี่ปุ่นมาเป็นแนวความคิดหลักของการออกแบบ โดยรูปแบบของโครงสร้างจะเป็นการผสมผสานรูปแบบของงานสานของไทยและงานพับโอริกามิของญี่ปุ่นเป็นโครงสร้างหลักและใช้ปลาและสายนํ้าเป็นสัญลักษณ์ในการเล่าเรื่องราวความสัมพันธ์ของทั้งสองประเทศ